Στιγμές στην Αγία Γη

του Λυκούργου Μαρκούδη

Πρόκειται για τον μοναδικό τόπο στον πλανήτη μας, που μολονότι βρίσκεται στην Γη, τον διεκδικεί μεταφυσικά ο Ουρανός. Η έκτασή του είναι περίπου το ένα τρίτο της Ελλάδος. Μία στενή λωρίδα γης, στην οποία, όμως, διαδραματίστηκαν τα κορυφαία γεγονότα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Αυτή η περιοχή από τα πολύ παλαιά χρόνια ονομάστηκε Αγία Γη.

Αν κάποιος δεν έχει βρεθεί ποτέ εκεί, νομίζει πως ο τόπος αυτός είναι πολύ μακρινός. Τα τελευταία χρόνια πολλοί τον θεωρούν και επικίνδυνο, λόγω των πληροφοριών που λαμβάνουν από τα δίκτυα ενημέρωσης. Όμως η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική: ο τόπος αυτός είναι και κοντινός (στην δική μας Πατρίδα) και ασφαλής για τους επισκέπτες προσκυνητές, παρά την έχθρα και την πολεμική που εφαρμόζουν οι δύο αντιμαχόμενες εθνότητες που ζουν εκεί.

Όταν μάλιστα κάποιος βρεθεί για πρώτη φορά εκεί, τότε σίγουρα αφήνει, φεύγοντας, την μισή του καρδιά στην Αγία Γη και σύντομα κατορθώνει και επαναλαμβάνει την προσκυνηματική του εμπειρία. Ο επισκέπτης της Αγίας Γης δεν είναι τουρίστας. Γίνεται προσκυνητής και η ιδιότητά του αυτή τον συνοδεύει για ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του. Αν κάποιος Ορθόδοξος Χριστιανός επισκεφθεί τα μέρη αυτά μπορεί να καταλάβει πως, μολονότι είναι μακριά από την χώρα του, στην ουσία βρίσκεται στην Πατρίδα του. Επισκέπτεται την επίγεια Πατρίδα του Επουράνιου Κοινού Πατέρα μας. Αίσθηση πρωτόγνωρη.

Δεν είναι εύκολο να αποτυπώσεις στο χαρτί αυτά που έχεις ζήσει στους Αγίους Τόπους. Τα λόγια πραγματικά χάνουν την αξία τους, η περιγραφή πάντα θα είναι λειψή ενώ ο παλμός της καρδιάς δεν θα μπορέσει ποτέ να μετασχηματιστεί σε λέξεις. Πως να περιγράψεις με λόγια ένα βίωμα μοναδικό και μία εμπειρία ανεπανάληπτη; Πως να μπορέσεις να αποδόσεις με πληρότητα κάτι που νιώθεις πως είναι ακόμα πόθος ανεκπλήρωτος; Πως να εξηγήσεις σε κάποιον που δεν έχει πάει ποτέ στα Ιεροσόλυμα, γιατί εσύ θέλεις πάλι να πας και να ξαναπάς;

Υπερβολές, θα πουν πολλοί. Μα δεν θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά: δεν είναι υπερβολή άραγε αυτό που έκανε ο Θεός για τους ανθρώπους; Δεν είναι υπερβολή πως ο θάνατος νικήθηκε και ο προαιώνιος εχθρός του ανθρώπου έχασε την κυριαρχία του; Δεν είναι υπερβολή πως η πίστη μας αντέχει εδώ και  δύο χιλιετίες μέσα από ποικίλες αμφισβητήσεις, συκοφαντίες, διωγμούς και μαρτύρια; Υπερβολές, θα συνεχίσουν αρκετοί να λένε.

Πραγματικά! Είναι υπερβολή να βρίσκεις ηρεμία και γαλήνη στην πλέον πολύπαθη και ταραγμένη περιοχή του πλανήτη μας! Είναι υπερβολή να τριγυρνάς ανάμεσα σε ξένους λαούς, να ακούς ξένες γλώσσες και να νιώθεις πως είσαι στην ιδιαίτερη πατρίδα σου! Είναι υπερβολή να είναι όλα γύρω σου άγνωστα και όμως να μοιάζουν απίστευτα οικεία! Είναι υπερβολή, αλλά ζώντας λίγες μέρες στην Αγία Γη, ζεις την Αγία Γραφή! Την βιώνεις με απόλυτο τρόπο.

Ανεβαίνεις λίγα μαρμάρινα σκαλοπάτια και βρίσκεσαι σε ένα υπερυψωμένο παρεκκλήσιο. Στέκεσαι μπροστά στον Εσταυρωμένο και αντικρίζεις βράχια σχισμένα. Σκύβεις και προσκυνάς μία οπή στο φυσικό βράχο και η ύπαρξή σου ολόκληρη συγκλονίζεται από μία απερίγραπτη ευωδία. Ακούς την καρδιά σου να χτυπά πιο έντονα. Νιώθεις να μικραίνεις. Ελάχιστος γίνεσαι στον Φρικτό Γολγοθά.

Στέκεσαι μπροστά σε ένα περίτεχνο πέτρινο οικοδόμημα και περιμένεις καρτερικά τη σειρά σου (τα τελευταία δύο χρόνια η αναμονή μπορεί να κρατήσει αρκετές ώρες!). Δεν προλαβαίνεις να δεις τον χώρο, να παρατηρήσεις λεπτομέρειες. Προχωράς και καθώς πλησιάζεις μπροστά στην είσοδο, καταλαβαίνεις πως δεν μιλάς, δεν σκέφτεσαι κάτι άλλο, δεν θυμάσαι ακριβώς τις λεπτομέρειες που κάποιος λίγο νωρίτερα σου εξηγούσε για το μέρος αυτό. Και απλά προσεύχεσαι. Τα μάτια βουρκώνουν χωρίς να πονάς, χωρίς να στενοχωριέσαι. Και όταν εισέρχεσαι πλέον στον εσωτερικό χώρο, εκεί ο χρόνος σταματά. Μία στιγμή αιώνια. Δεν την χωράει ο νους σου, δεν την χωράει η καρδιά σου. Όπως αδυνατούσε στον τόπο αυτό να χωρέσει ο Αχώρητος. Αλλά στο τέλος χώρεσε εκεί ο Δημιουργός του Σύμπαντος Κόσμου, για να εξέλθει νικητής και Αναστημένος από τον Πανάγιο και Ζωοδόχο Τάφο.

Ο άλλος τάφος που θα επισκεφθείς θα σε γεμίσει παρηγοριά και θα σε κάνει να παρακαλάς ασταμάτητα και ολόθερμα: από το πιο μικρό και ανούσιο μέχρι το πιο μεγάλο και σημαντικό. Όπως ζητάει τα πάντα ένα μικρό παιδί από τη μητέρα του. Τάφος φιλόξενος, δέχεται όλους τους πόθους και τις αγωνίες. Μνήμα ανοιχτό, κενό αλλά πάντα γεμάτο πλούσια χάρη. Και πίσω από το Θεομητορικό Μνήμα, σε θρόνο μαρμάρινο και περίτεχνο η «Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα». Το βλέμμα σου πάνω στο μοναδικής φυσικότητας, γλυκύτητας και παρηγοριάς πρόσωπο της εικόνας. Στιγμές στη Γεθσημανή!

Μια μικρή σπηλιά που χρησίμευε ως στάβλος, σήμερα μαρμαροστεφανωμένη και κοσμημένη με ένα ασημένιο αστέρι στο δάπεδό της. Κάθε μέρα του χρόνου, πάνω από το αστέρι αυτό τελείται η Θεία Λειτουργία. Χαρά μεγάλη σε κατακλύζει, και όποια μέρα κι αν βρεθείς εκεί, τα χείλη θα ψελλίσουν ύμνους δοξολογικούς, χριστουγεννιάτικους. Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός. Βρίσκεσαι εκεί που βρισκόσουν από παιδί, κάθε παραμονή Χριστουγέννων. Τότε, ως μικρός καλαντιστής μετέφερες στα σπίτια της περιοχής σου Χριστού τη Θεία Γέννηση. Τώρα αξιώνεσαι να βρίσκεσαι ο ίδιος εν Βηθλεέμ τη πόλη.

Μια λίμνη που μαγνητίζει το βλέμμα, ανάμεσα στους λόφους και τα άλλα υψώματα που την περιτριγυρίζουν. Κι αν για λίγο κλείσεις τα μάτια νομίζεις πως βρίσκεσαι μαζί με τους ταπεινούς ψαράδες της Γαλιλαίας και ακούς τον Διδάσκαλο. Γύρω, όπου κι αν κοιτάξεις, θαύματα πολλά. Αμέτρητα! Να και οι πόλεις και οι περιοχές που σώζονται ακόμα σήμερα με τα ίδια βιβλικά τους ονόματα: Ναζαρέτ, Κανά, Καπερναούμ, Ναΐν, Ιεριχώ... Όρος Θαβώρ, Ιορδάνης ποταμός, έρημος της Ιουδαίας... Τόσα πολλά σε τόσες λίγες μέρες. Ζεις την Αγία Γραφή. Γεμίζει η ψυχή σου. Αφήνεις την καρδιά σου ανοιχτή να απορροφήσει κάθε στιγμή, ενώ στο τέλος την μισή καρδιά, θέλοντας και μη, εκεί θα την αφήσεις.

Και κλέβεις... Κλέβεις τα πάντα για πάντα: όσα δεις, ακούσεις, ζήσεις τα παίρνεις για πάντα μαζί σου. Πολύτιμη παρακαταθήκη και θησαυρό ανεκτίμητο για να επιστρέφεις εκεί σε κάθε δύσκολη στιγμή για να αντλήσεις δύναμη. Μα δεν είναι μόνο οι τόποι, οι τόσο ευλογημένοι, οι λουσμένοι στη χάρη. Είναι και οι άνθρωποι, οι φύλακες των Παναγίων Προσκυνημάτων, οι ταπεινοί Αγιοταφίτες που σε κερδίζουν. Οι λόγοι τους, οι προσευχές τους, οι ευχές, οι αγωνίες και τα πάθη τους, η ζωή τους η ίδια,  ζυμώνονται με όλη την προσκυνηματική σου εμπειρία.

Ο φιλόξενος π. Ιουστίνος στο Φρέαρ του Ιακώβ με τους αμέτρητους αγώνες να φυλάξει το προσκύνημα, ο πολύπαθος γέροντας Ιερόθεος στον Άγιο Θεοδόσιο με τον καλό του λόγο, ο π. Χρυσόστομος ο απλός, που πάντα κάτι έχει να πει σε όλους στον Άγιο Γεράσιμο, ο χαμογελαστός π. Κωνσταντίνος με την αδελφότητα των νέων πατέρων που έχουν κάνει θαύματα στη Μονή του Χοζεβά, ο ταπεινός π. Φιλόθεος, που λίγοι τον επισκέπτονται, με το σπουδαίο έργο του στην Άκρη, ο π. Ιλαρίων στο Θαβώρ, ο σεμνός Μητροπολίτης Κυριακός στη Ναζαρέτ που πάντα με χαρά υποδέχεται τους προσκυνητές, ο χαριτωμένος γέροντας Ευδόκιμος στη Λαύρα του Αγίου Σάββα που ό,τι κι αν πεις λίγο θα είναι... Μα και οι νεώτεροι πατέρες, οι διακονιτές και οι εφημέριοι στο Ναό της Αναστάσεως, στη βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ, στο Θεομητορικό Μνήμα στη Γεθσημανή, στα μικρότερα προσκυνήματα στην Ιερουσαλήμ και τις άλλες περιοχές. Από όλους κάτι θα πάρεις.

Καθώς ολοκληρώνεται το προσκύνημα, φτάνει η ώρα της επιστροφής. Αυτό, όμως, που νιώθεις είναι τελείως πρωτόγνωρο: χαρά και λύπη, τα πάντα γυρίζουν στο μυαλό μπερδεμένα, αλλά πριν ακόμα αφήσεις πίσω σου την Αγία Γη, ψάχνεις να δεις πότε θα μπορέσεις να ξαναπάς...

Υπερβολή; Όχι, πέρα για πέρα γεγονός αναμφισβήτητο. Και μπορώ να το πιστοποιήσω από την προσωπική μου εμπειρία. Μία εμπειρία 30 χρόνων. Ποιος να μου το έλεγε τότε, αλήθεια, πως αυτό που έβλεπαν τα παιδικά μου μάτια εκστατικά για πρώτη φορά, θα γινόταν το πλέον προσφιλές και αγαπημένο μου θέαμα; Ή μήπως μπορούσα και ο ίδιος να φανταστώ πως αυτό που κατέγραφα με διπλό τρόπο (με ένα μικρό δημοσιογραφικό κασετόφωνο που είχα αγοράσει μόλις ένα μήνα νωρίτερα και ταυτόχρονα με την καρδιά και την ψυχή μου) εκείνες τις 9 μέρες του Αυγούστου, θα γινόταν για μένα το πολυτιμότερο βίωμα;

Επιστρέφοντας έφερα μαζί μου 11 ωριαίες κασέτες που περιείχαν πολλά από όσα είχα ακούσει, ενώ στην ψυχή μου είχα κλείσει για πάντα εκείνες τις 216 ώρες που είχα ζήσει εκεί… Πόσο μακριά μου έμοιαζαν εκείνα τα μέρη πριν τα δω για πρώτη φορά… Όπως σε όλους, όσοι δεν έχουν ποτέ βρεθεί εκεί, αλλά τα έχουν φανταστεί ο καθένας με τον δικό του απόλυτα προσωπικό τρόπο. Επέστρεψα αλλά ήμουν εκεί. Παράξενο συναίσθημα. Άκουγα ξανά και ξανά τις κασέτες που είχα φέρει, έβλεπα τις φωτογραφίες που είχα εκτυπώσει από τα 6 τριανταεξάρια φωτογραφικά φιλμ των 35mm και ταξίδευα. Κάθε μέρα, κάθε ώρα: ξαναζούσα τα πάντα με τις φωτογραφίες και τις κασέτες. Έκλεινα τα μάτια και ταξίδευα πάλι και πάλι. Βρήκα κάποια λίγα βιβλία και μαζί με το ένα που είχα πάρει από εκεί, διάβαζα και ξαναδιάβαζα και πάλι ταξίδευα...

Ήμουν μαθητής πλέον στην Α’ Λυκείου, αλλά  στα διαλείμματα (ίσως κάποιες φορές και κατά τη διάρκεια του μαθήματος) ταξίδευα εκεί. Λίγο πριν το Πάσχα εκείνης της χρονιάς, μόλις 7 και κάτι μήνες μετά την πρώτη και αξέχαστα μοναδική φορά, ταξίδευα εκ νέου για τον ίδιο προορισμό. Για περισσότερες μέρες αυτή τη φορά και σε περισσότερα μέρη... Αλλά και πάλι σαν πρώτη φορά! Υπερβολή; Κάθε άλλο!

Από τότε μέχρι σήμερα πέρασαν 30 χρόνια. Μια ολόκληρη ζωή. Και βρέθηκα εκεί τόσες «πρώτες» φορές, αμέτρητες πια... Στην αρχή τις μετρούσα και τις κατέγραφα, μετά τις θυμόμουν με απόλυτη σειρά, μα στη συνέχεια έχασα το μέτρημα, ή πιο σωστά ξέχασα το μέτρημα,  αφού ο κάθε χρόνος είχε σημείο αναφοράς εκείνους τους τόπους. Τους Αγίους Τόπους!

Από την πρώτη φορά που βρέθηκα εκεί, ήθελα να μιλάω συνεχώς για τα μέρη αυτά. Πραγματικά μιλάω, πλέον, πιο πολύ για την Αγία Γη, παρά για ο,τιδήποτε άλλο. Εξ αιτίας της Αγίας Γης έφτασα 15 χρονών στο κατώφλι του μικρού – τότε – ραδιοφωνικού σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας και ξεκίνησα χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία και χωρίς να έχω απόλυτη συναίσθηση του τι έκανα, να μιλάω κάθε εβδομάδα για τους τόπους εκείνους. Όσο κι αν μοιάζει με υπερβολή, είναι πέρα για πέρα αληθινό.

Όπως πέρα για πέρα αληθινά είναι τα βιώματα που μου χάρισε η Αγία Γη. Με δυσκολία μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο περισσότερο. Όλα μαζί πολύτιμα: το πρώτο Πάσχα και κυρίως το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου και το θαύμα του Αγίου Φωτός, η πρώτη φορά στον ναό της Αναστάσεως χωρίς κανέναν άλλον προσκυνητή (ναι, υπήρξαν χρονιές που ο Ναός ήταν τελείως άδειος), τα Εγκώμια της Θεοτόκου στη Γεθσημανή, η νυχτερινή Θεία Λειτουργία στο όρος Θαβώρ να ξημερώνει της Μεταμορφώσεως, η πρώτη φορά που με κόπους και περιπέτειες έφθασα στο Φρέαρ του Ιακώβ, η πρώτη φορά που μας έδωσαν άδεια οι αρχές και μέσα στο ναρκοπέδιο κάναμε την ακολουθία του Αγιασμού στον Ιορδάνη ποταμό, η πρώτη φορά που με το μικρό και μοναδικό ανηφορικό μονοπάτι που υπήρχε τότε έφτασα στο μοναστήρι του Σαρανταρίου Όρους, η πρώτη φορά που έχασα την επίσκεψη στο μοναστήρι του Αγίου Σάββα και η αγωνία μου να μην χάσω αυτό το κορυφαίο προσκύνημα την επόμενη φορά, οι Φυλακή του Χριστού στο Πραιτώριο, η Ανάσταση στον Άγιο Ονούφριο...

Άλλες στιγμές ανεξίτηλες; Η αγιοκατάταξη του Αγίου Φιλουμένου στον τόπο του μαρτυρίου του. Η ακολουθία των Χαιρετισμών στον Ναό της Αναστάσεως. Η αγιοκατάταξη του Αγίου Ιωάννου του Νέου Χοζεβίτου. Η άνοδος στο σπήλαιο του Αγίου Χαρίτωνα. Η νυχτερινή ακολουθία στη Λαύρα του Αγίου Σάββα. Η αναστήλωση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου από την ομάδα του Πολυτεχνείου της Αθήνας, τα βράδια που έμεινα εκεί ζώντας αυτό το ιστορικό γεγονός και η τελετή της παράδοσης του αποκατεστημένου Κουβουκλίου. Η μεταφορά του Σκηνώματος του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στη νέα του Λάρνακα…

Φυσικά είναι αδύνατον να καταγράψεις εμπειρία 30 χρόνων σε λίγες γραμμές. Αλλά αναμφισβήτητα πολυτιμότερες στιγμές από όλες υπήρξαν οι δύο μεγαλύτερες ευλογίες του Θεού: ο γάμος στην Κανά και η βάπτιση στον Άγιο Θεοδόσιο. Έτσι, η Αγία Γη έγινε κομμάτι αναφαίρετο της ζωής μας.

Αλήθεια, υπάρχει ψυχή που δεν έχει φανταστεί τα μέρη αυτά; Πόσα εκατομμύρια χριστιανών δεν επιθύμησαν ανά τους αιώνες να βρεθούν εκεί; Τα τελευταία χρόνια η προσέλευση των προσκυνητών καθημερινά αυξάνει. Από κάθε γωνιά της γης έρχονται άνθρωποι κάθε φυλής και εθνότητας για να γνωρίσουν την Αγία Γη.

Εμείς οι Έλληνες, ωστόσο, έχουμε και μία επιπλέον μεγάλη ευλογία από τον Θεό: αιώνες τώρα οι αγιοταφίτες, οι φύλακες των Παναγίων Προσκυνημάτων, είναι και παραμένουν Έλληνες. Σε κάθε προσκύνημα κυματίζουν περήφανα δύο σημαίες: η σημαία του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και η τιμημένη Γαλανόλευκη σημαία της Πατρίδος μας. Άραγε έχουμε συνειδητοποιήσει την μεγάλη αυτή παρακαταθήκη που μας έχει εμπιστευθεί το άπειρο Έλεος του Θεού;

Δεν υποκύπτουμε στον πειρασμό του εθνοφυλετισμού (που γίνεται ξανά επικίνδυνος στις μέρες μας), αλλά νιώθουμε αυτή την ιερή έπαρση, δοξάζοντας τον Κύριο, για το μεγάλο Του δώρο: την εμπιστοσύνη στο έθνος μας να είμαστε, αιώνες τώρα, οι φύλακες των Παναγίων Προσκυνημάτων. Αυτό τον θησαυρό πρέπει να τον διαφυλάξουμε και να τον ενισχύσουμε με την προσευχή μας.

Να ευχηθούμε ο Θεός να δίνει δύναμη, κουράγιο και υπομονή στους Αγιοταφίτες. Να τους σκεπάζει και να τους προστατεύει. Και όσοι μπορούμε να τους στηρίζουμε με την φυσική μας παρουσία εκεί, που είναι και μεγαλύτερη προσφορά που μπορούμε να κάνουμε.

Τελικά η προσκυνηματική εμπειρία στους Αγίους Τόπους είναι υπερβολή. Γιατί αν δεν υπερβάλεις εαυτόν δεν θα μπορέσεις να πραγματοποιήσεις την Ιερή αυτή Αποδημία. Πρέπει να αφήσεις πίσω τις υποχρεώσεις και τις δουλειές (που δεν τελειώνουν ποτέ), να τολμήσεις και να μην σκεφτείς τις δυσκολίες της εποχής, να πάρεις συνειδητά την απόφαση και να παραμείνεις σταθερός. Να μην ακούσεις ειδήσεις και όσους από ενδιαφέρον δήθεν, θα σου προτείνουν να μην πας (κι ας μην έχουν πάει ποτέ εκείνοι, για να ξέρουν πως είναι).  Να προετοιμαστείς πνευματικά και να κάνεις τον σταυρό σου.

Δεν είναι υπερβολή. Οι Άγιοι Τόποι είναι εμπειρία και βίωμα. Είναι το βάλσαμο για την ταραγμένη και ανήσυχη ψυχή, που τόσο έχει ανάγκη. Ενώ πλέον στις μέρες μας είναι και ομολογία. Ομολογία πίστεως! Αν κάποιος δεν έχει πάει, δύσκολα μπορεί να το κατανοήσει. Όποιος, όμως, έχει πάει στην Αγία Γη, δύσκολα μπορεί να παραμείνει ο ίδιος, όπως ήταν πριν το Προσκυνηματικό Οδοιπορικό. Αλλοιώνεται!

Σίγουρα όπου υπάρχει Ορθόδοξος Χριστιανικός Ναός, εκεί η κάθε Αγία Τράπεζα είναι ο Πανάγιος Τάφος. Σίγουρα ο Θεός μας είναι πανταχού παρών, ο ίδιος στα Ιεροσόλυμα, ο ίδιος στην Αθήνα, ο ίδιος όπου γης, σε κάθε ορθόδοξη γειτονιά του πλανήτη. Εμείς γινόμαστε διαφορετικοί στην Αγία Γη: βλέποντας όλα αυτά τα μέρη με τα μάτια του σώματος και της ψυχής και βαδίζοντας στα χώματα που πάτησε ο ίδιος ο Χριστός μας, η καρδιά μας συγκινείται, ζεσταίνεται και από τα βάθη της βγαίνει η προσευχή μας πιο καθαρή και πιο έντονη. Και όταν η καρδιακή προσευχή είναι έντονη, τότε είναι ευάρεστη στον Θεό.

Ας είναι άξιο το νοερό μας προσκύνημα στους Αγίους Τόπους.